తెలుగు వికీసోర్స్ లో ఉచితంగా పొందగలిగే పుస్తకాల అభివృద్ధి(2012-2015)

వికీసోర్స్  స్వేచ్ఛా నకలు హక్కుల   రచనలను  ప్రచురించుటకు సముదాయసభ్యులు సేకరించి, నిర్వహించుచున్న ఒక స్వేచ్ఛాయుత గ్రంథాలయము. ఇది  19 ఆగష్టు 2005 న  మొదటి వ్యాసం అన్నమయ్యకృతి నానాటి_బతుకు_తాత్పర్యము  అనే పేజీతో ప్రారంభమైంది . ప్రారంభంలో విశేషంగా కృషిచేసిన వాడుకరులలో  అన్వేషి, రాజ్, రాజశేఖర్, మల్లిన నరసింహారావు, తాడేపల్లి, వైఙాసత్య,రాకేశ్వర, సురేష్, సుజాత ముఖ్యులు.   అన్వేషి ఏప్రిల్ నుండి డిసెంబరు 2007 మధ్య  శతకాలు, భగవద్గీత, వాల్మీకి రామాయణం మొదలగునవి వికీసోర్స్ లో చేర్చారు.అయితే వీటికి స్కాన్ ఆధారం లేకపోవడం, అచ్చుతప్పులు దిద్దడానికి సమర్ధవంతమైన ప్రక్రియ లేకపోవడంతో  వీటి నాణ్యత, సమగ్రతల గురించి వ్యాఖ్యానించలేము. తరువాత వికీసోర్స్ నిర్వహణకి  కావలసిన సాంకేతిక మూసలు తెలుగుసేత, డాక్యుమెంటేషన్  పేజీలు తయారుచేయడం, రచనలు చేర్చడం  మొదలగు మెరుగులు జరిగినవి.    వైఙాసత్య దీనిలో తెలుగు నేరుగా టైపు చేసేసౌకర్యం కలిగించాడు, మొల్ల రామాయణం చేర్చటానికి కృషి చేశారు.

తెలుగు వికీసోర్స్ ఉచితంగా దింపుకొనగలిగే ఎలెక్ట్రానిక్ పుస్తకాల ప్రదర్శన

తెలుగు వికీపీడియాలో  వ్యాసం అభివృద్ధి చేయటానికి ఉపకరణ ఆధారిత ప్రక్రియలు అంతగా లేవనే చెప్పాలి.  కాని వికీసోర్స్ లో పని నిర్దిష్టం (అంటే స్కాన్ కాపీనుండి యూనికోడ్ పాఠ్యం టైపు చేయటం. దానిని  కనీసం ఇద్దరితో దోషాలు దిద్దించి. ఆ తరువాత అధ్యాయాలుగా విడకొట్టుట. వాటిని ఎలెక్ట్రానిక్ రూపంలో  దింపుకోడానికి ఏర్పాటు చేయటం)  కాబట్టి  యూరోపియన్ భాషలలో సాఫ్ట్వేర్ ఉపకరణాలు అందుబాటులోకి వచ్చాయి.  దానినే అచ్చుదిద్దు పొడిగింత (ఫ్రూఫ రీడ్ ఎక్స్టెన్షన్) అంటారు. దానిని తెలుగు వికీసోర్స్ లో వాడుటకు2010-11 లో చేసిన ప్రయత్నం సమస్యలు ఎదుర్కొని మధ్యలో ఆగిపోయింది. 2012లో   నేను  ఆ ప్రక్రియ పూర్తి చేశాను.

ఆ పొడిగింతని  వాడుకోవటం తెలుసుకోవటానికి తొలి పుస్తకం 'ఆంధ్రుల చరిత్రము' పాఠ్యీకరణ, అధ్యాయల కూర్పు ప్రారంభించాను.  కొంత కాలం తరువాత ఇంకొకరు అది పూర్తి చేయడానికి సహకరించారు.  భారత డిజిటల్ లైబ్రరీ లో గల పుస్తకాల  స్కాన్ల కేటాలాగ్ తెలుగులో లేకపోవడంతో, దాదాపు 20వేల పై చిలుకు పుస్తకాలున్నా అవి శోధనా యంత్రాల ద్వారా దొరికేవి కావు. అందుకని ఆ కేటాలాగ్ లో కొద్ది భాగాన్ని  తెలుగుకి మార్చడానికి ప్రయత్నించాను. ఆ తరువాత  పవన్ సంతోష్ వికీపీడియా సంస్థ ప్రాజెక్టు నిధులతో  మరింత నిర్దిష్ట విధానంలో కేటాలాగ్ ను తెలుగులోకి మార్చాడు. ఇవి గమనిస్తున్న  రాజశేఖర్,  డిఎల్ ఐ మరియు అర్కైవ్ . ఆర్గ్ లో దొరికే  స్వేచ్ఛా నకలు హక్కుల పుస్తకాల స్కాన్ ఫైళ్లను తెలుగు వికీలోకి చేర్చడం మొదలు పెట్టారు. ఆ పనికి తోడ్పడి  భాస్కర నాయడు తెలుగు వారి జానపద కళారూపాలు, వృక్షశాస్త్రము పుస్తకాలను యూనీకోడ్ పాఠ్యీకరించారు.మరికొంతమంది అచ్చుదిద్దడంలో తోడ్పడ్డారు.

ఆ తరువాత ఇటీవలి కాలం నాటి రచనలను  స్వేచ్ఛా లైసెన్స్ లలో విడుదల చేయించి, వికీసోర్స్ లో చేర్చేదిశగా, ప్రముఖ జర్నలిస్ట్ , పద్మశ్రీ అవార్డు గ్రహీత తుర్లపాటి కుటుంబరావు గారి ఆత్మకథని  పిడిఎఫ్ మూల రూపం నుండి స్వల్ప సవరణలు అవసరమయ్యే విధంగా యాంత్రికంగా వికీసోర్స్ లో  నేను, సముదాయ సహకారంతో  2013 లో  ప్రవేశ పెట్టడం జరిగింది.

కొంత కాలం విరామం తరువాత, ఇటీవల పరిశీలిస్తే  దాదాపు 250 పుస్తకాలు వున్నట్లు కనిపించాయి. సముదాయం పెద్దగా అభివృద్ధి చెందకపోయినా, రాజశేఖర్, శ్రీరామమూర్తి, గుళ్లపళ్లి, భాస్కరనాయుడు, గుళ్లపల్లి గారలు విశేష కృషి ఫలితమేనని తెలిసింది. వాటిని విశ్లేషించిన పిదప 12 దింపుకొనదగిన పుస్తకాలు, 50 అచ్చు ఆమోదం పొందిన పుస్తకాలు, మిగతావి వివిధ అచ్చు దశలలో వున్నట్లుగా తెలిసింది.  వాటిని ముఖచిత్రాల కేటాలాగ్ లాగా రూపొందించడం జరిగింది.

గత రెండేళ్లలో గూగుల్ కంప్యూటర్ ద్వారా పాఠ్యం గుర్తింపు పక్రియ బాగా మెరుగవడంతో స్కాన్ నాణ్యతగా వుంటే  గూగుల్ OCR వాడి పెద్ద తప్పులు లేకుండా యూనికోడ్ పాఠ్యంలోకి మార్చుకోవచ్చు. దీని గుణగణాలు ఇంకా శాస్త్రయుక్తంగా విశ్లేషించవలసి వుంది. ఒక్కొక్కసారి  యూనికోడ్ మార్పిడికి పేజీ పరిమితి వుండడంతో  వికీసాంకేతికకారులు కొన్ని సాఫ్ట్వేర్ ఉపకరణాలు తయారుకూడా చేశారు. వాటిని  వాడి తెలుగు వికీ మరింత ఉన్నత స్థాయికి చేరాలని కోరిక.


వికీసోర్స్ ఒకసారి సందర్శించి  వీటిలో మీ కేవైనా పుస్తకాలు ఇష్టమనిపిస్తే వాటిని దింపుకొని చదివి మీ అభిప్రాయాలు వికీసోర్స్ లో లేక, ఈ బ్లాగ్ పోస్ట్ లో వ్యాఖ్య చేయండి. అలాగే  అప్పుడప్పుడు తయారవుతున్న పుస్తకాలు చదివి, మీరు కూడా  తయారీ ప్రక్రియలో పాలు పంచుకుంటే మరీ మంచిది.

తెవికీ క్రియాశీలత 2009-2014

గత రెండు సంవత్సరాలలో తెలుగు వికీపీడియా కృషి వేగవంతమైంది. నెలవారీ మరియు సాంవత్సరిక సమావేశాలు,  వికీ శిక్షణ శిబిరాలు, సిఐఎస్, వికీమీడియా ఫౌండేషన్  సహకారంతో చేపట్టిన  వివిధ ప్రాజెక్టులు నాకు తెలిసినవాటిలో ముఖ్యమైనవి. వీటి ఫలితం క్రియాశీలసూచిలో స్పష్టంగా కనబడింది. 2014లో క్రియాశీల సూచి 163.40% పెరిగింది.


డాటాబేస్ మార్పులు క్రింది పటంలో చూడవచ్చు.2014 లో పెరుగుదల135.89 శాతంగా నమోదైంది.

పేజీ అభ్యర్ధనలలో మార్పులు క్రింది పటంలో చూడవచ్చు.పేజీ అభ్యర్ధనల పెరుగుదల 2014 లో 11.66% గా నమోదైంది. 2013 వరకు తగ్గుముఖం పట్టినది 2014లో పెరగటం శుభసూచకం.
 దత్తాంశానికి ఆధారాలు వికీమీడియా ఫౌండేషన్ వారిచే విడుదలైన పేజీఅభ్యర్ధనల గణాంకాలు మరియు మార్పుల గణాంకాలు (28 జనవరి 2015న సేకరించినవి)

తెలుగు వికీపీడియా చదువరి ఇష్టాలలో మార్పులు

ఈనాడు తెలుగు వికీపీడియా 11వ జన్మదినం. ఇదొక పెద్ద మైలురాయి. తెవికీ అభివృద్ధికి వందలాది తెలుగు సభ్యులు సహ వికీలలో లక్షలాది సభ్యులతో ఎంతో కృషి చేశారు. వారందరికి  ధన్యవాదాలు.  ఈ సందర్భంగా  తెలుగు వికీపీడియా చదువరుల ఇష్టాలలో జరుగుతున్న మార్పులు గురించి విశ్లేషణ ఈ  వ్యాసం ప్రధానోద్దేశం.

   వికీటెన్ గుర్తు (కామన్స్ నుండి, తెలుగు రూపం, రహ్మనుద్దీన్)

వికీపీడియా లో ప్రతీది పూర్తి పారదర్శకం. ప్రతి ఒక్క మార్పు నమోదు చేయబడుతుంది. ప్రతి ఒక్క పేజీ అభ్యర్ధన నమోదు అవుతుంది.  ఇప్పటివరకు వికీమీడియా ఫౌండేషన్  ప్రతి నెలా తెవికీలో మార్పులు, వీక్షణల గణాంకాలు విడుదలచేస్తున్నది. వాటి ఆధారంగా  అతి క్రియాశీలక సభ్యులను గుర్తించడం వారిని అభినందించడానికి వీలవుతున్నది. ఆంగ్ల మరియు ఇతర వికీపీడియాలకు ప్రతి వారం వీకీపీడియా లో పేజీల అభ్యర్ధనల గణాంకాలను  విశ్లేషించి అధిక వీక్షణలు గల  25 పేజీలు లాంటి నివేదికలు మనకి కనబడుతాయి. తెలుగు వికీలో అలాంటివి ఇంకా అందుబాటులో రాలేదు. గత ఆరేళ్లకు పైగా కృషిలో  నాలుగేళ్లనుండి వికీ పై అమిత ఆసక్తితో వికీ పరిధిని ప్రక్రియలను అర్థం చేసుకోవడం జరిగింది. ఆ దిశలో ఇతర వికీలలో వాడుతున్న సాంకేతికాలను తెలుగు వికీలో ప్రవేశపెట్టడానికి కృషి చేశాను. ఈ సంవత్సరంలో  ఇంకొంత మంది సహ సభ్యులు వీటిపై దృష్టి పెట్టడం, వీటిపై బ్లాగులు, సోషల్ మీడియాలో ప్రచారం పెద్ద పెట్టున చేపట్టడం,   ఆనందించాల్సిన విషయం.

డిసెంబర్ 2009 మరియు ఏప్రిల్  2013 లో అధిక అభ్యర్ధనలు గల 1000 పేజీలను ప్రముఖ విభాగాలుగా విశ్లేషించాను. ఆ విభాగాలు క్రింద పటంలో ఇచ్చాను.   తెలుగు వికీలో సినిమాల దిశగా విశేష కృషి జరిగినందున అవి ఎంతవరకు ఉపయోగపడుతున్నాయో తెలుసు కోవటానికి  సినిమా కొరకు ప్రత్యేక విభాగం ఇవ్వడం జరిగింది.  ప్రత్యేక  లో నిర్వహణకు సహకరించే ప్రత్యేక పేరుబరిలో వుండే పేజీలు, వికీపీడియా విధానాలు, సముదాయ చర్చలను సముదాయంలో చేర్చడం జరిగింది.  పేజీ అభ్యర్ధనల నమోదులో  పేజీ పేరులో దోషాలుంటే  దోషము విభాగంలో చేర్చడం జరిగింది. మొదటి పేజీని సాధారణ విభాగంలో చేర్చడమైనది.

-->

విభాగం	వివరం
1	ఆంధ్ర ప్రదేశ్
2	భాష మరియు సంస్కృతి
3	తెలుగు సినిమా
4	భారత దేశం మరియు ప్రపంచం
5	విజ్ఞానం మరియు సాంకేతికం
6	ప్రత్యేక
7	సముదాయము
8	దోషం
9	సాధారణ

డిసెంబర్ 2009 లో 4.0మిలియన్ పేజీ అభ్యర్ధనలు నమోదు కాగా ఏప్రిల్ 2013లో 1.9మి గా వుంది.  అంతర్జాలం మరియు కంప్యూటింగ్  పరికరాలు భారతదేశంలో ఇటీవలి సంవత్సరానికి 30 శాతం అభివృద్ధి సాధిస్తున్న తరుణంలో ఈ గణాంకాలు తగ్గుట శోచనీయం. అయితే  విభాగాలలో మార్పులు ఏ విధంగా వున్నాయో చూద్దాం.

-->

ఏప్రిల్ 2013			డిసెంబర్ 2009
విభాగం వివరం	పేజీ అభ్యర్ధనలు		విభాగం వివరం	పేజీ అభ్యర్ధనలు
భాష మరియు సంస్కృతి	78986		భారత దేశం మరియు ప్రపంచం	67555
భారత దేశం మరియు ప్రపంచం	49488		సముదాయము	46861
విజ్ఞానం మరియు సాంకేతికం	41791		విజ్ఞానం మరియు సాంకేతికం	45671
సముదాయము	40744		భాష మరియు సంస్కృతి	40728
సాధారణ	35184		ఆంధ్ర ప్రదేశ్	29719
ఆంధ్ర ప్రదేశ్	17237		ప్రత్యేక	20801
ప్రత్యేక	11431		దోషం	19942
తెలుగు సినిమా	10362		సాధారణ	19566
దోషం	3893		తెలుగు సినిమా	10987
అధిక 1000 (పైవి అన్నీ)	210130		అధిక 1000 (పైవి అన్నీ)	234275
వికీ మొత్తము	1900000		వికీ మొత్తము	4000000
అధిక 1000 శాతం	11.06%		అధిక 1000 శాతం	5.86%

 
వీటిని మనం పరిశీలించినట్లయితే  భాష మరియు సంస్కృతి  నాలుగవ స్థానం నుండి మొదటి స్థానానికి వచ్చింది.భారతదేశం మరియు ప్రపంచం మొదటి స్థానం నుండి రెండవస్థానానికి పడిపోయింది. విజ్ఞానం మరియు సాంకేతికం మూడవ స్థానంలో కొనసాగింది.  ఆంధ్రప్రదేశ్  5 వ స్థానం నుండి  ఆరవ స్థానానికి పడిపోయింది. మొత్తం మీద చెప్పుకోవాలంటే  భాష మరియు సంస్కృతి గురించి తెలుసుకోవటానికి తెలుగు వికీని ప్రజలు వాడుతున్నారు అనుకోవాలి. వికీపీడియా పూర్తి విజ్ఞాన సర్వస్వమైనా  చదువరుల అభిరుచుల కనువుగా  ప్రాధాన్యతలు  అమలు చేయటానికి పై గణాంకాలు ఉపయోగపడగలవు. వీటిని మరింత విశ్లేషించే వారి సౌకర్యం కొరకు మూల దత్తాంశాన్ని గూగుల్ డాక్స్ గా పంచుకోవటమైనది.

మొబైల్ లో ఉచితంగా తెలుగు వికీపీడియా వీక్షణ

ఎయిర్సెల్ ఉచిత వికీపీడియా హోమ్ పేజీ(ఊహాచిత్రం)

భారతదేశంలో   చాలా కాలంగా ఎదురుచూస్తున్న  మొబైల్ ఫోన్ లో ఉచిత వికీపీడియా  జులై 25, 2013 న వికీమీడియా ఫౌండేషన్  మరియు ఎయిర్సెల్   ప్రకటనతో విడుదలైంది. దీనితో ఎయిర్సెల్ 60 మిలియన్ మొబైల్ చందాదారులతో పాటు ఇప్పటికి  ప్రపంచవ్యాప్తంగా  470 మిలియన్ల మందికి  ఉచిత వికీపీడియా అందుబాటులోకివచ్చింది. ఈ పోస్ట్ లో నేను ఉచిత వికీపిడియా వినియోగం గురించి  మరియు తెలుగు వాడుకరులకు అవసరమైన వివరాలను తెలుపుతాను.


స్మార్ట్ ఫోన్ల గల  ఎయిర్సెల్ ప్రీపెయిడ్ మొబైల్ వినియోగదారులు ఇంగ్లీష్ వికీపీడియా (http://m.wikipedia.org) లేదా తెలుగు వికీపీడియాను (http://te.m.wikipedia.org) వారి విహరిణిసహాయంతో దర్శించవచ్చు.   స్మార్ట్ ఫోన్లు అప్రమేయంగా ఆంగ్ల  వాడుకరి వ్యవస్థ కలిగివుంటాయి కాబట్టి వినియోగదారులు సులభంగా ఇంగ్లీష్ వికీపీడియా  వాడవచ్చు.  స్థానికభాషలో వాడేవారు  మొబైల్ యొక్క స్థానికభాష ప్రదర్శన సామర్ధ్యాన్ని పరీక్ష చేసుకొని  ఆ తరువాత  స్థానిక భాష   కీబోర్డులు అమర్చుకుంటే  వాళ్లభాషలో వికీపీడియాను వాడటం సులభంమవుతుంది.    ఆండ్రాయిడ్   వెర్షన్ 4.1 (జూలై 2012)  లో  హిందీ భాష తోడ్పాటు  ప్రాథమిక స్థాయిలో  ప్రారంభమైంది.  తాజా వెర్షన్ 4.3 (జూలై 2013) లో పూర్తి తోడ్పాటు కలిగించబడింది. శామ్సంగ్ లాంటి కొన్ని సంస్థలు  2.3.7 వెర్షన్ (ఫిబ్రవరి 2011) నుండే భారతీయ భాషల  ప్రదర్శనకు  మద్దతు కలిగిన  ఫోన్లు అందుబాటులోకి తెచ్చాయి.   ప్రభుత్వం ప్రామాణిక ఇన్స్క్రిప్ట్  పద్దతిలో వుండే మరియు  భారతీయ భాషలతో  సహా ప్రపంచంలో చాలా భాషలకు తోడ్పాటు కలిగిన  మల్టీలింగ్  కీ బోర్డు ను అమర్చుకుంటే భారతీయ భాషలలో  వికీపీడియా వీక్షించడం సులభం అవుతుంది. 

ఎయిర్టెల్ ఫ్రీజోన్ హోమ్ పేజీ

ఎయిర్సెల్ మాత్రమే కాక ఎయిర్టెల్ వినియోగదారులు కూడా  ఉచితంగా వికీపీడియా  వీక్షించవచ్చు.  ఇది గూగుల్ తో ఒప్పంద ప్రకారం  ఉచిత ఇంటర్నెట్ ప్రచారంలో భాగంగా  జూన్ 2013 లో  విడుదలైంది.  దీనిలో గూగుల్  శోధన, గూగూల్ ఇమెయిల్, ప్లస్ సేవలు  ఉచితంగా లభిస్తాయి.  దీనికొరకు  ఎయిర్టెల్  ఫ్రీజోన్  హోమ్ పేజీ   (http://airtel.in/freezone)దర్శించాలి. దీనిలో  జిమెయిల్ మరియు గూగుల్ శోధన మరియు గూగుల్ ప్లస్  బటన్లువుంటాయి.  సమాచారం కోసం శోధించితే  శోధన ఫలితాలలో  సంబంధిత వికీపీడియా లింక్ క్లిక్ చేసి, వికీపీడియా పేజీ చూడవచ్చు. వినియోగదారు ఇంకొకవికీపీడియా పేజీ ని లేదా  బాహ్య లింక్ గాని చేరాలనుకుంటే  డేటా ఖర్చుల గురించి  హెచ్చరిక కనబడుతుంది. వాడుకరి కొనసాగవచ్చు లేదా మునుపటి పేజీకి తిరిగి వెళ్లవచ్చు.  కావలసిన పేజీ నిఉచితంగా సందర్శించటానికి, వినియోగదారు  ఫ్రీజోన్ లో మళ్ళీ శోధించవచ్చు.  నెల రోజుల

తెలుగులో వెతకటం

లో  1GB  డాటా  ఉచితం.  ఎయిర్టెల్ ఫ్రీజోన్  హోమ్ పేజీ పలు భారతీయ భాషల్లో కూడా అందుబాటులో ఉంది.
వికీపీడియా జీరో ప్రారంభమై సంవత్సరంపైగా గడిచింది. ఈ కాలంలో   17 దేశాలలో ఉచితవికీపీడియాను అందచేయగలిగింది. ఉపయోగించేవారి గణాంకాలు ప్రయోగం  ప్రారంభ నెలల్లో వేగంగా పెరిగుతున్నప్పటికి   ఆతరువాత కాలంలో స్థిరంగా వుంటున్నాయి.  భారతదేశంలో ఫలితాలు  ఎలా వుంటాయి మరియు   స్థానిక భాష వికీపీడియా పేజీ వీక్షణలు  పెరుగుతాయా అన్నవి ప్రస్తుతానికి ఆసక్తికరమైన ప్రశ్నలు. 

ఇవీ చూడండి 
శామ్సంగ్ గేలక్సీ ఏస్ ఆండ్రాయిడ్ స్మార్ట్ ఫోన్లో తెలుగు
గమనిక:ఇది మూలపు ఆంగ్ల ప్రతినుండి గూగుల్ అనువాద ఉపకరణంతో తెలుగులోకి మార్చి ఆతరువాత మెరుగుపరచబడినది.

ఫైర్ఫాక్స్ తెలుగు వాడుకరులు గణాంకాలు 2012

ఫైర్ఫాక్స్ తెలుగు  వాడుకరులు గణాంకాలు 2012 చివరి వారంలో  రోజుకుసగటున 243 వున్నారు.
సంవత్సర క్రిందటి గణాంకాలతో 353 తో పోల్చితే  దాదాపు  31 శాతం తరుగుదల కనబడింది.
ఇవీ చూడండి  2011 గణాంకాల విశ్లేషణ

ఫైర్ఫాక్స్ తెలుగు ముద్రాక్షర తనిఖీ గణాంకాలు- 2012

ఫైర్ఫాక్స్ ముద్రాక్షర తనిఖీ  విడుదలై రెండుసంవత్సరాలు గడిచాయి.   2012 సంవత్సరం గణాంకాలు బొమ్మ చూడండి.

మొత్తంగా 2927  (సంవత్సరం క్రితం 1,897) సార్లు దీనిని వాడుకరులు దింపుకున్నారు. సరాసరి  145 (సంవత్సరం క్రితం 54) మంది రోజు వాడుతున్నారు.

చూడండి: క్రిందటి సంవత్సరపు గణాంకాలు

తెవికీ క్రియాశీల సూచి 2012

తెవికీ క్రియాశీల సూచి 2012  కు 2088 గా నమోదైంది. అనగా 16.87 శాతం తగ్గుదల. మార్పులు 72.5k గా వీక్షణలు 28.8మిలియన్లగా నమోదయ్యాయి, క్రితం సంవత్సరాలతో పోల్చిన పటం క్రిందచూడవచ్చు.

ఇవీ చూడండి: క్రితం సంవత్సరం విశ్లేషణ 21 జనవరి 2013: 2011 గణాంకాలలోని తప్పుని సరిదిద్దడమైనది.